რობერტ სტურუამ „მიჯაჭვული პრომეთე“ ტრაგიკულ ფანტაზიად გაიაზრა. სპექტაკლის რეჟისორული მატრიცა მორალური ნეიტრალიტეტის პრინციპზეა აწყობილი; სტურუა არავის განსჯის. არც განიკითხავს. მისი სათქმელის განსჯა-გააზრება კი უკვე მაყურებლის საქმეა.
ეს სამყაროსავით ძველი ამბავი ძველსავე საბერძნეთში ესქილემ გადაამუშავა და საკუთარ ქმნილებაში პროგრესის მამუხრუჭებელი ტირანიისა და დესპოტიზმისადმი მკვეთრად ნეგატიური პოზიცია გამოხატა.
საკუთრივ თაობათა ანუ მამათა და შვილთა მარადიული ბრძოლის მითოლოგიურ ჯაჭვში (ურანი – კრონოსი – ზევსი და მათი სახლიკაცი პრომეთე), ზოგადად ტიტანებისა და ოლიმპოელთა ომში, ტიტანების ამოწყვეტის ტრაგიზმიც მოიაზრება. მოიაზრება კიდევ ის, რომ მოგვიანებით, ელინისტურ ეპოქაში, უკვე ქრონოსად სახელდებულმა კრონოსმა თავდაპირველი საყოველთაო ქაოსი დროით გააჯერა. ანუ დროის ფაქტორი შემოიღო და ამ მსუყე აქტივით თავი ოლიმპოს მთავარ ღმერთად დაიმკვიდრა. თუმცა, დროის განმგებელმა ოლიმპოს მბრძანებლის ლეგიტიმური ვადის რეგლამენტირება აღარ დაუშვა და საკუთარი ნაშიერნი სათითაოდ გადაყლაპა! ასე ბარბაროსულად მოქცევა მამის – ცის ღმერთ ურანის წინასწარმეტყველებამ გადააწყვეტინა – შენივე შვილი დაგამხობსო!
ზევსმა მამამისს სასტიკად აზღვევინა: გადაყლაპული და-ძმა უკან ამოანთხევინა, ქრონოსი ტახტიდან ჩამოაგდო და ოლიმპოს ახალ მბრძანებლად საკუთარი თავი გამოაცხადა. ამ ყოველივეში კი პრომეთე დაიხმარა!
ელინური მითოსის თანახმად, ოლიმპოზე დავანებული ღმერთები იმთავითვე თავაშვებულ ჰედონიზმს – ტკბილ ცხოვრებას მიეძალნენ; თან ცხოვრებისეულ ვნებათა და მანკიერებათა სრული სპექტრი აითვისეს: ქიშპი, შური, მტრობა, დაუნდობლობა, ღალატი, სიყალბე, ინტრიგები, უსამართლობა, მრუშობა, ინცესტი და ა.შ.; მოკლედ, მთელი მათი მრავალფეროვანი განცხრომის მეტაფორა ანუ სტურუას მაგიური თეატრალური გალაქტიკის „შავ ხვრელში“ შემოღწეული ოლიმპოს გამონაბოლქვი კაშკაშად ჭრელ ნისლად მსჭვალავს ცარიელი სივრცის სცენურ ატმოსფეროს. ესეც თქვენ – საზოგადოების დამბოლებელი ღვთიური ხრიკი (თუ ფანტაზიაა? რატომაც არა? მეც წავიფანტაზიორებ)! ხანაც, რაკიღა „უსამართლობა დაეუფლა ჩვენს ცოდვილ სამყაროს!“ – ამ არნახულ უსამართლობაში ბუნდოვანებისა და გაურკვევლობის სიმბოლო ანუ სპექტაკლისეული ბინდი, ბურუსი და სმოგი (მითურ ანდრომედეს ნისლოვანებაზე დაბურული) ერთგვარი „მხუთავი გაზის“ ეფექტსაც კი იძენს.
რაც შეეხება პრომეთეს ხილვა-ზმანებას ანუ საკუთარი მკვლელის ვინაობით შეშფოთებული ზევსის გამოცხადებას: ქვენა გრძნობებით შეპყრობილი ღვთაება, სტურუამ, ასე ვთქვათ, ფროიდის კვალობაზე, თეატრალური „ქვეცნობიერიდან“ შავბნელი წიაღის (ID-ის) ამონაორთქლად მოგვივლინა.
სულო ცოდვილო და, ეს წყეული პოლიტიკური სქემები, თურმე, ე.წ. ზესკნელზედაც ვრცელდება! იმ ანტიკურ ეპოქაში ოლიმპოს საღვთო პანთეონი ერთგვარი „მინისტრთა კაბინეტის“ პრინციპით იყო დაკომპლექტებული. ანუ ღმერთებს ე.წ. დარგობრივი პორტფელები ებარათ: სინათლის ღმერთი, ომის ღმერთი, ვაჭრობის ღმერთი, მიწათმოქმედების ღმერთი, ნაყოფიერების ღმერთი, წყლის ღმერთი და ა. შ.
მოკლედ, ადამიანის ღვთისმსახურება დღენიადაგ მკაცრად გაწერილ-განსაზღვრული იყო: ამას თაყვანი ეცი, იმას ლოცვა აღუვლინე, სხვას რიტუალი ჩაუტარე, კიდევ სხვას მსხვერპლი შესწირე, კიდევ, კიდევ სხვას ტაძარი აუგე და სხვა და სხვა. ანუ, ფაქტობრივად, ამ ლამის „მარათონულ გადარბენებში“ ადამიანის მთელი დრო და მატერიალური რესურსი ღვთისმსახურების მჭიდროდ გადატვირთულ გრაფიკს ვერ აუდიოდა. თუმცა, აღნიშნულის მიუხედავად, ბერძნული პრინციპი მერე რომმა სრულად და ურცხვად „გადაამღერა“ ისე, რომ ღმერთებს მხოლოდ სახელები გადაანათლა (ზევსი = იუპიტერი, დიონისე = ბახუსი და ა.შ.). სხვათა შორის, კიდევ უფრო ადრე ეგვიპტეშიც მრავალღმერთიანობის თითქმის იგივე პრინციპი მოქმედებდა.
გამოხდა ხანი და ადამიანთათვის ქანცგამწყვეტი პოლითეიზმის პრინციპი მერე ებრაელებმა პრაგმატულად, მოქნილად, ადაპტირებულად და მობილურად გადაიაზრეს: კვლავაც პოლიტიკური სქემით რომ განვჭვრიტოთ, ე.წ. „საპრეზიდენტო მოდელი“ – ერთღმერთიანობა შემოიღეს და კაცობრიობას მონოთეიზმი აჩუქეს. ანუ ყველა სათხოვარზე ყველას ადრესატად ერთადერთი ღმერთი დადგინდა! ის ერთი ღმერთი, „რომელმან შექმნა სამყარო“! შექმნა სამყაროს წესრიგი და დაადგინა ბუნების კანონზომიერებანი!!!
რაც შეეხება საკუთრივ სპექტაკლს: წარმოდგენა გოგა ბარბაქაძის როლით იწყება. გმირით, რომელიც ესქილესთან ჰეფესტოდ იხსენიება. სტურუას დადგმაში ის ბალაგანური პერსონაჟია, მარადიული მაწანწალას ტიპი – იქნებ, ჩაპლინის გმირიც კი წინა ცხოვრებაში. აბა, ტყუილად ხომ არ ირგებს ასე ორგანულად ჩარლის მოტივებს „ჩირაღდნებიდან“ (ოჰ, ისევ ეს საბედისწერო ცეცხლის შუქი!): ირგებს მის რომანტიკულ ლირიკასაც და რიტმულ ბრავადასაც. თუმცა, არა მარტო ჩარლის მუსიკას: სპეციფიკურ ინდურ ჟღერასაც, ბახის საორღანო ფუგის პოლიფონიასაც, ქორალურ ვოკალიზსაც და სხვასაც. მოკლედ, ნაირგვარ ჟანრებსა და ეპოქებს. ანუ ლამის მთელ მუსიკალურ „გეოგრაფიას“ სცენაზეც და პარტერშიც პროლოგშივე შემოიწანწალებს (სხვათა შორის, შეკუნტრუშებული ანტრაშებითაც). „პროკლამაციებსაც“ შემოგვაყრის – სახლში წაიკითხეთო. მსუსხავი აპარტეებით კარგადაც წაგვკბენს და პარალელურად თან დიონისეს ხოტბებს აღუვლენს.
ანტიკურ დროში დიონისე მხოლოდ ვაზისა და ღვინის ღვთაება როდი იყო. მას უკავშირდებოდა დიდი სახალხო ზეიმების, ე.წ. დიონისეების მასობრივი კულტიც, რომლის დროსაც იშვა ტრაგედიაც, კომედიაც, კარნავალიც, დითირამბიც, რელიგიური ექსტაზიც, ღვთაებრივი სიგიჟეც, თხისფეხიანი სატირების არტისტიზმიც. დიონისეების დროს ბუნების მწარმოებლურ საწყისს ფალიკური ორგიებითაც (ანუ ბაკქანალიებითაც) მიაგებდნენ პატივს. მოკლედ, ყოველივე აღნიშნულმა შემდგომში, როგორც ასეთი, თეატრი წარმოშვა! თეატრი!!!
გოგა ბარბაქაძის პერსონაჟს – დიონისეს ორთოდოქს ადეპტს – ანტიკური აღლუმების გამოძახილისა თუ ექოს ინერციით, ასე ვთქვათ, სოლო „დიონისიადა“ მარტოდმარტოს მიჰყავს სპექტაკლში. და რაკი აღნიშნულ ღვთაებას წამდაუწუმ პათეტიკურ დითირამბებსა და ჰიმნებს უძღვნის, ტყუილად როდი ირჯება. დიონისეს აქტივში ხომ საქვეყნოდ აღიარებული სლოგანიც მოიაზრება – In vino veritas! ჰოდა, სპექტაკლის ზეამოცანაც დღევანდელი გადასახედიდან სწორედ ჭეშმარიტების გარკვევაა! გვარიანად შეზარხოშებული მაწანწალა დიონისე უარს ამბობს ესქილესეული ჰეფესტოს ანუ პრომეთეს ჯალათის როლზე. არა, ზნეობრივი მოტივით არა (თუ რატომ, ფინალში შევიტყობთ!). „საპრეზენტაციო“ ლენტს გაჭრის და ბეთჰოვენის მრისხანე აკორდთა საორკესტრო tutti-ს ხუთ forte-იან ზანზარზე ცარიელი სცენის შუაგულში მიჯაჭვული პრომეთე აღიმართება!
ლევან ხურციას პრომეთე, სცენური დრამატურგიის თვალსაზრისით, მართლაც ურთულესი როლია. ურთულესი სპეციფიკა როლის სტატიკურ უძრაობაშია, რისთვისაც თავის გართმევა დიდ ძალისხმევას მოითხოვს. მიუხედავად ამისა, მსახიობის მართლაც ანტიკური, სკულპტურული ფაქტურა, შთამბეჭდავი ხმის ტემბრი (მომენტებში ძველი ტრაგედიისათვის ესოდენ ორგანული ზეაწეული პათოსიც), ზოგჯერ თვითირონიულებამდე კონდიციის გრძნობათა ბუნებაც კი მის პრომეთეს დასამახსოვრებელ გმირად წარმოაჩენს. თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ლევან ხურციას პრომეთეს შემხედველი მაყურებელს ანაზდად მაცხოვრის გოლგოთისეული ასოციაციაც კი ეძალება.
პრომეთეს ამბის გამრჩევად ანუ ჭეშმარიტების გამრკვევად სპექტაკლში გვევლინება სტილიზებული ქორო, რომელიც საზოგადოების, უფრო მასშტაბურად კი კაცობრიობის სარკასტულ-პაროდიული მინი-მიკრო მოდელია და ჰეფესტოს თქმით – ნამდვილი ბრბოა (მანანა აბრამიშვილი, ანა ამილახვარი, ნინო არსენიშვილი, ეკა მინდიაშვილი, ქეთი სვანიძე, ნატალია ყულოშვილი, ქეთი ხიტირი).
ტრადიციული ანტიკური ქოროს ეს მოდერნიზებული „სტაფი“ სტურუას ახალ დადგმაში მოსიყვარულე დების – მრისხანე ოკეანის ასულთა ასაკობრივი დინამიკით აღბეჭდილი ოკეანიდებით ანუ შვიდი ნიმფით არის წარმოდგენილი (მათგან ერთი ორსულიც კია (ეკა მინდიაშვილი) – ალბათ, ზევსისგან მაკე ძროხადქცეული საბრალო იოს ანალოგიით!). თუმცა, სტურუა იმ „მოსიყვარულებას“, რა თქმა უნდა, ირონიულ პლანში იაზრებს – მოქიშპე დებს შორის ენამწარობის მთელ პალიტრას აფრქვევს. კონტექსტური ირონიულობა ამ გროტესკული „შესანიშნავი შვიდეულის“ გარეგნულ იმიჯშიც ვლინდება. მაყურებელთა აღქმაში შენიღბული არსებები იმთავითვე ფიქსირდებიან ჭინკებად, ჯოჯოებად, მოჩვენებებად, ალქაჯებად, მონსტრებად, ბნელეთის ნიღბებად, ჰადესის „დესპანებად“ – ერთგვარ გროტესკულ ტიპაჟებადაც კი. ოღონდ, არამც და არამც – ულამაზეს, ტურფა ქალწულ ასულებად. საგულისხმოა, რომ ქორო, როგორც ასეთი, არ არის მხოლოდ ერთიანი და მთლიანი ანსამბლი. თვისებრივი დიფერენცირება არამარტო გარეგნობაში, ინდივიდუალურ ხასიათებშიც ვლინდება მსუბუქი ბუფონადიდან მძაფრ სარკაზმამდე. ისიც საგულისხმოა, რომ ქოროს ტიპაჟები პერიოდულად ზევსის მიმართ აშკარად რაღაც ძველ პირად ბოღმებზეც მიგვანიშნებენ. ანუ მთლად ნეიტრალურნი როდი არიან: ოლიმპოს მბრძანებლის წინააღმდეგ, ასე ვთქვათ, საკუთარი ანგარიშებით ანუ პირადი ბუღალტერიით მოტივირებულნიც ირჯებიან!
საერთოდ, სპექტაკლის პლასტიკა ქორეოგრაფ კოტე ფურცელაძის გონებამახვილური მიგნებებით გამოირჩევა, რაც, პირველ რიგში, სწორედ ქოროზე აისახება. გარდა იმისა, რომ
ქორო, საჭიროებისამებრ, ზეაწეული პათეტიკითაც დეკლამირებს და ქორალებსაც გალობს, ცეკვავს კიდეც და თანაც როგორ – სულ ინფერნალური ფეერიებით როკავს! ეფექტურ კომპოზიციურ პოზებსა და მიზანსცენურ სტოპ-კადრებს, რომ იტყვიან, ტექნიკურად „ქსოვს“. ვთქვათ, საკვარტეტო კლასიკური მენუეტის ფონზე პლასტიკურ კალეიდოსკოპს მომენტალურად გადააწყობს პირობით სიმებიან „კამერატად“. ხანაც სავარჯიშო ძელთან ბალეტის საბაზისო გრაციოზულ „პა-დე-გრას“ ხვეწს ვალსის ტაქტებზე. ხან კიდევ, როგორც ნიმფები, წყლის სპორტული სინქრონის საცეკვაო ილეთებსაც „ამხეცებენ“ (მათ შორის, ე.წ. „ველოსიპედსაც“).
„მოსიყვარულე“ დებიდან ყველაზე უმცროსი (ნატალია ყულოშვილი) ე.წ. морячка-ს ფორმითა და იმიჯით სპექტაკლში დების სტანდარტიდან აშკარად ამოვარდნილია – ერთგვარი იხვის უშნო ჭუკია! ესქილეს მიხედვით, ის ჭკუასუსტია. სტურუასთან კი – პირიქით – გონიერი. ალბათ, იმ ცნობილი შეგონების კვალობაზე, რომ ბავშვის პირიდან ჭეშმარიტება ღაღადებს. პრომეთეს რეპლიკას – ზევსმა ადამიანთა მოდგმის მოსპობა გადაწყვიტა, რადგან ძალზე გაიხრწენო, – ნაბოლარა ირონიით აღიქვამს:
– რა სულელი ყოფილა ეგ მამის მკვლელი! ადამიანი თუ მოსპე, ღმერთს თაყვანს ვინღა სცემს, მის შეგონებებს ვინ დაიზეპირებს? ვიღას დასჭირდება ღვთის მცნებებიო?!
ჭეშმარიტად! თუ არადა, მეფე დავითის „ფსალმუნებიდან“, აი, ბიბლიური უნისონიც:
„ღმერთო ჩემო, მოგიხმობ და არ მიპასუხებ… შენ კი, წმინდაო, მკვიდრობ ისრაელის ხოტბათა შორის“ (22. 3, 4.).
ან „რა სარგებლობა იქნება ჩემს სისხლში, როდესაც საფლავში ჩავალ?
განა, მტვერი შეგასხამს ხოტბას? განა, შენს ჭეშმარიტებას განაცხადებს“ (30. 10.)?
ომის შემდგომი ევროპული ინტელექტუალიზმის ცნობილი პოსტულატის თანახმად, ადამიანი უკომპრომისობით მოტივირებული მხოლოდ 20-წლამდე ანუ ანტიგონეს ასაკამდეა. მერე უკვე უამრავ მიზეზთა გამო კონფორმიზმი იწყებაო. სტურუასეული ნაბოლარა კი ცხოვრების დასაწყისშივე უკვე ტრავმირებულია. აკი მწარედ დაიჩივლა, მეც მიღალატაო ჩემმა ახლო მეგობარმა!!!
ინფანტილური ნორჩი ნიმფას ამ სევდიანმა პასუხმა რატომღაც ერთ დროს ცნობილი ჰიტი გამახსენა (ვინ იცის, იქნებ, არც თუ ტყუილუბრალოდ!):
„А когда на море качка и бушует ураган,
Приходи ко мне морячка, я тебе любовь отдам“!
საგანგებოდ უნდა აღვნიშნო სპექტაკლის არაჩვეულებრივი გემოვნებითა და ფილიგრანული დახვეწილობით აწყობილი მუსიკალური დრამატურგია, რაც სტურუასა და ს. ჯანგულაშვილის დამსახურებაა (ბახი, ბეთჰოვენი, შოპენი, მალერი, ჩაპლინი, ყანჩელი, გარნერი, ელინგტონი, რატილი, ბეისი).
ძალზე შთამბეჭდავია სინათლის დრამატურგიის დინამიკაც: ღმერთების კაშკაშა გლამურის, ამურისა და ყოველივე საამურის გამომხატველი „ეგზოტიკით“ – სადღესასწაულო კოსმიური პალიტრის ელექტროშოუ, მთელი თავისი ტროპიკულებამდე ფერადოვანი გამის რეგისტრული კოლორით, ჭექა-ქუხილებითა და ელექტრო „მოკლე ჩართვით“, „დენის დარტყმის“ ეფექტებით, თავსხმა წვიმის იმიტაციით, მთელი „ზევსური“ მანიპულირებებით (აქვე უნდა გავიხსენო სტურუას „ლირი“; სპექტაკლში ქუხილი და ელვა-ჭექა ლამის კონცეპტუალურ ფუნქციას ითავსებდა. ერთმა მოსკოველმა კრიტიკოსმა მაშინ სტატიაც კი გამოაქვეყნა სათაურით: „Шекспир при блеске молнии“ („შექსპირი გაელვებისას“!)!
და კიდევ: სპექტაკლის ცარიელი სივრცის ერთადერთი სცენოგრაფიული აქცენტი მიჯაჭვული პრომეთეს საწამებელი დანადგარია, რომელიც ფუნქციონალურად ამოქმედებამდე შეფუთულია და სცენური სიღრმის უკუნიდან შავი ძაძით შესუდრული ქალის მონუმენტური სილუეტის შემზარავ ეფექტსაც ახდენს.
ისე, მართლაც ბედი არ გინდა?! თუ არა რაღაც საბედისწერო ფატუმი, ცივილიზებული მიზნობრიობის ის პრომეთესეული, ევროპული ცეცხლი საკუთრივ ჩვენს რეგიონს პროგრესთან ერთად ერთგვარ რეგრესადაც ექცა. მგონი, რაღაც პოლიტიკურობამდე მისტიკურ წყევლადაც კი. თორემ ოლიმპოს ლიდერს საკუთარი ტირანული სისასტიკის აღსასრულებლად რაღა მაინცდამაინც კავკასიის კლდოვანი ლოკაცია მოუვიდა თვალში?! ყველაფერთან ერთად, ალბათ, პრომეთესა და მისი ენდემური პროტოტიპის – მიჯაჭვული ამირანის ცოდვასაც ვზღავთ მგონი, რომ აღარ და ვეღარ გვადგება საშველი. თუმცა, კავკასიის კლდოვანი პიტალო რა სიტყვაზე მოსატანია, როცა ლიბიდოგზნებული ოლიმპოელი ღმერთთა ღმერთი მთლად ევროპასაც კი დაეუფლა: ჰერას შიშით ოქროსფერ ხარად გარდასახულმა ზევსმა სანაპიროზე მყოფი ფინიკიელი მეფის ასული – მშვენიერი ევროპა დაქალებს თვალწინ ააცალა, ზღვაში გაიტაცა და კუნძულ კრეტაზე იძალადა (სამი შვილიც გააჩენინა); სწორედ აქედანაა ცნობილი გამოთქმა: „ის, რაც ეპატიება იუპიტერს, არ ეპატიება ხარს“! ევროპის მოტაცების ის ელინური მითი კი მოგვიანებით ხელოვნებაში არაერთი ფერწერული თუ სკულპტურული შედევრის ინსპირაციადაც კი იქცა…
… როგორც ზემოთაც ვთქვი, მაწანწალა პროტაგონისტის დაანონსებით, მთელი სპექტაკლი პრომეთეს საქმის განხილვის – ანუ ჭეშმარიტების გარკვევის მცდელობაა. ქორო ამ პროცესს პრომეთეს სამსჯავროდ აქცევს და სასტიკი უსამართლობის მსხვერპლ ექს-ოლიმპოელს აღსარებას გამოსძალავს;
გამოსძალავს მიუხედავად იმისა, რომ მიჯაჭვული გმირი რაღაც მომენტში „გულშემატკივართა“ საქმის გარჩევას მიგზავნილი ჯაშუშების პროვოკაციადაც კი გაიაზრებს. თუმცაღა, ეჭვს მალევე უკუაგდებს და ერთ ურყევ და უცვლელ ტოტალურ კანონს გაამხელს:
„ – მბრძანებელნი, მეფენი და თვით ღმერთებიც კი, როცა საწადელს მიაღწევენ, ერთგულ მეგობრებს აღარ ენდობიან და არ ინდობენ!!!“
ადამიანთა მოდგმის წინაშე პრომეთეს ჭეშმარიტ დამსახურებაში საბოლოოდ დარწმუნებული ქორო იმ საკაცობრიო ძალისხმევის სადიდებლად როგორც კი ღვინის ჭიქას ასწევს, დარბაზიდან გამოქანებული პროლოგისეული მაწანწალა სცენაზე აიჭრება და პრომეთეს ინკრიმინირების ჟინით აღვსილი მთელ წარმოდგენას ჩაშლის:
– რა ვქნა, ჭეშმარიტებასა და სამართალს ვერ ვუღალატებ! – მაგ თქვენს ადამიანთა მოდგმის გადამრჩენელს ადამიანისვე წინაშე საშინელი ცოდვა მიუძღვისო!!!
დარბაზში აპარტეზე კი გამოტყდება:
– აბა, როგორ, იმას პრომეთეს როლი და მე კი – ჰეფესტოსიო?!
აი, თურმე, რატომ განაცხადა ამ თუქსუსმა ოინბაზმა პროლოგშივე უარი ჰეფესტოს როლზე, ხელები რომ გაასავსავა:
– მეგობარი კლდეზე როგორ მივადუღოო!
შურით დაბოღმილ ამ ცბიერ ლოთ-პლუტს, თურმე, საკაცობრიო გმირის მთავარი როლი სდომებია! თანაც კიდევ, იმ ღვთიური ცეცხლოვანი ჩირაღდნის მცველად ოლიმპოზე ხომ სწორედ თავად ჰეფესტო იყო განწესებული. აი, იმ ცეცხლის, პრომეთემ რომ მოიტაცა და ადამიანებს დედამიწაზე ჩამოუტანა! ჰოდა, უხეირო მცველის ბოღმაც ხომ შურისძიების საწინდარია! გმირმა პრომეთემ კი იმ აღსარების პოსტ სკრიპტუმში (P.S.) გულწრფელად აღიარა:
„- გამახსენდა: კაცობრიობა სიკვდილს რომ გადავარჩინე, შემზარავი ცოდვა ჩავიდინე! კაცობრიობის გარდაქმნის დროს ადამიანს იმედი დავაკელი! გადამავიწყდა!“
და აქ უკვე ეპილოგის საკონტროლო გასროლად გაისმის ორმოდან ამომძვრალი ნორჩი ნაბოლარას ფინალური ცინიკური ფრაზა (ფრაზა, რის გამოც მაწანწალისგან ხელზე კოცნასაც კი დაიმსახურებს!): „ – რა მოხდა მერე, უიმედოდაც(!) ხომ მშვენივრად ვცხოვრობთ“?
იმის გათვალისწინებით, რომ იმედი ღმერთის ერთ-ერთი იპოსტასია, ეს არასრულწლოვანი აქსელერატი, ანუ მომავალი თაობის სიმბოლო, ამ უღმერთო და უზნეო თანამედროვე ცხოვრებაში დროზე სწორებით უკვე სრულიად ფეხაწყობილი შემოდის; მომზადებულ-მოტივირებული შემოდის; რეალურად და პრაგმატულად ჩამოყალიბებულ კონფორმისტად შემოდის! ეს რომ ტოტალურსა და გლობალურ უნდობლობებზე მძევლად შეტოვებულ ანუ ყოველმხრივ გაწბილებულ, იმედგაცრუებულ და სასოწარკვეთილ ასაკოვან ადამიანს ეთქვა, მაშინაც კი საგანგაშო იქნებოდა, მაგრამ…
ამ მძიმე საფიქრალით ამთავრებს რეჟისორი პრომეთეს სპექტაკლს. მიუხედავად იმისა, რომ ჩაპლინისეული „ჩირაღდნების“ ცეცხლოვანი მუსიკის მაჟორულ ფონზე „პაკლონზე“ გამოსულ მოხეტიალე მსახიობთა ქარავანს სტურუა ახალ, ოღონდ წრეზე შეკრულ გზას გაუყენებს! პრომეთეს სასჯელით „მოჯადოებულ“, ჩაკეტილ, უღმერთო წრეზე!
…კაცობრიობამ სიკეთე კლდეზე მიაჯაჭვა. მერე სიყვარული ჯვარს აცვა. სინდისი, რწმენა, იმედი, ზნეობა, მადლიერება და მისთანანი მოხმარებიდან ამოიღო! ცხოვრება ყირაზე დააყენა და ღირებულებათა შკალა ჩამოშალა. ნგრევა, როგორც ასეთი, თანამედროვე ცხოვრების პრინციპად აქცია. ჰოდა, ამგვარ ტურბულენტობაში როგორ გინდა, რომ იმედზე დაორიენტირდე!
დიდი ბოდიში სერვანტესის გენიასთან და დღეს ერთადერთი, ალბათ, ბრიყვს აღარ ვიტყვი და დონ კიხოტი რჩება გულუბრყვილო, რომანტიკოს და იმედიან იდეალისტად; მოვალეობისა და პასუხისმგებლობის ქრესტომათიულ სიმბოლოდ; ქარის წისქვილებთან ამაოდ მებრძოლ, კეთილსინდისიერებით მოტივირებულ ლამის ეგოცენტრულ უნიკუმად; მარადიული მარცხისთვის განწირულ-გამეტებულ ეგზემპლარად; სლენგიც რომ მოვიშველიოთ – არიფად
და ფრაერად! მთლად ჩვენებურ გურულ კილოკავზე კი – აბდლად! ეს იმიტომ, რომ კაცობრიობა არასდროს დაუშვებს დონ კიხოტის მიზნის განხორციელებასა და გამარჯვებას!
არა, რადგან ის ქარის წისქვილი პურს ფქვავს – ანუ საძღომ პროდუქტს. ადამიანი კი გაუმაძღრობის (ფართო გაგებით) ჟინს არ და ვერ დაიცხრობს, რადგან ნაყროვანების მომაკვდინებელი ცოდვისკენ არის მიდრეკილი (თანაც, ყოველგვარი მადა ხომ ჭამაში მოდის?)! ამიტომაც არ უწერიათ იმ წისქვილებს ოდესმე დანგრევა. ამიტომაც დარჩება ლამანჩელი იდალგო დონ კიხოტი მარადიული საბედისწერო მარცხისთვის იმთავითვე უნუგეშოდ განწირულ ძეგლად, რასაც თავადაც აცნობიერებს, მაგრამ სხვაგვარად არ ძალუძს და რჩება ასე – მუდმივ, უიღბლო, გაძვალტყავებულ, მწუხარე სახის საბრალო და სასაცილო რაინდად!
… პრომეთეს მიერ ღვთიური ცეცხლით კაცთა მოდგმის გადარჩენამ სამყაროს ენერგეტიკული რესურსები კი განავითარა, მაგრამ იმ განვითარებამ ქვეყნებს შორის დიდი ანტაგონისტური პროცესები წარმოშვა. ის ოლიმპიდან სტარტაღებული „ცეცხლის თეატრი“ ანუ ენერგეტიკულ რესურსთა პოლიტიკური ვნებანი დროსა და სივრცეში ახალ-ახალ გადანაწილებათა უმწვავეს პრობლემებად აქცია.
და კიდევ: დროის კონტექსტშივეა საგულისხმო ოსკარ უაილდის მოსაზრებაც: „მასწავლებელთა შორის დრო ყველაზე უარესია, რადგან ის ჯერ გამოცდებს გვიწყობს და მხოლოდ ამის შემდეგ გვიტარებს გაკვეთილებსო“!
***
სპექტაკლისეულ დისკურსთან ერთგვარი სახალისო ანტითეზის სახით შეგვიძლია გავიხსენოთ მულტიპლიკატორ შადიმან ჭავჭავაძის ქართული ანიმაცია – „ველურები“ (1979 წ.); პირველყოფილი ეპოქის დროინდელ სიუჟეტში გმირისა და ანტიგმირის თემას ფილოსოფიურად პაროდირებენ და ნაპერწკლითა და ხახუნით ცეცხლის გაჩენის პრიმიტიულ ხერხებს განჭვრეტენ. ამით კი კაცობრიობის თავდაპირველი ცეცხლის თემა ღვთაებრივი პრიზმიდან მიწიერ, ადამიანურ სიბრტყეში გადმოაქვთ…
