ზეკაცური პარადიგმები
I ნაწილი
„პატარა გორი დიდია, ბევრის მომსწრე და მნახველი.“
ამ „პატარა გორში“ გახსნეს კომუნისტებმა შინმოუსვლელთა მორიგი ძეგლი; ხელისუფლებისთვის მისაღები ტრივიალური გზავნილით – „ბოროტსა სძლია კეთილმან“…
1979 წელი იდგა.
გაივლის ოთხი წელი და თბილისში კიდევ უფრო დიდი ზარ-ზეიმით გახსნიან დედა-ენისადმი მიძღვნილ მონუმენტს, არანაკლებ ბანალური სახელწოდებით – „ცოდნის ზარი“.
საპატიო სტუმართა შორის თქვენი მონა-მორჩილიც გახლდით – იმხანად ცოდნას დაწაფებული „მზეჭაბუკი“…
და ჯერ კიდევ მაშინ დამესახა ამ თავისებური „დიპტიქის“ ზეკაცურ პარადიგმათა კონტურები.
ორივე პოლიტიკური მონუმენტის პრეზენტაცია „პროტოკოლის დაცვით“ შედგა – მოქანდაკემ – ხარაჩოები, ოფიციოზმა კი საბურველი ჩამოხსნეს ძეგლებს.
მაშინ რას ვიფიქრებდი, რომ გაივლიდა წლები და მე უნდა აღმემართა სარეკონსტრუქციო (და სადეკონსტრუქციო) ხარაჩოები და კულტუროლოგიური ანტიმონუმენტი ამეგო; მეტაკრიტიკულ პარტიტურაზე გადამეწყო ორივე ძეგლი და თეორიული გაორკესტრებით „შემესრულებინა“ (და დამესრულებინა) ისინი…
„დიადი ჭაბუკის“ ნოსტალგია
გორში აღმართული მონუმენტის ემოციურ შინაარსში ყველაზე შეუნიღბავი მისი პათოსია. მონუმენტით პროვოცირებული თავდაპირველი რეფლექსია გვკარნახობს:
სადაც არ არის მოძრაობა, იქ არ არის სიცოცხლე.
ამ გაგებით, ჩვენ წინაშეა სიცოცხლის სადიდებელი მონუმენტი.
მაგრამ რაღაა თავად სიცოცხლე?
ნება, უფრო ზუსტად, სიცოცხლის ნება!
ცხადია, მე აქ შეუნიღბავად მივდევ ნიცშეანურ კონცეფციას და სწორედ ამ კონცეფციას ემყარება ჩემი კულტურ-ფილოსოფიური ხარაჩოს ძირითადი კონსტრუქცია.
ნიცშეანური მოძრაობაა „L’homme-კაცის“ პლასტიკურ არტერიას რომ ჭვალავს და მასშივე მიედინება, როგორც ცხელი სისხლის მისტერია (ვითომ?).
ყოველ შემთხვევაში, მარადიულ მოძრაობაში არსებული სამყაროა ერთადერთი რეალობა.
აქედან: ყოფიერება ხანიერებასთანაა წილნაყარი: ის, რაც არ იცვლება, არც არსებობს.
მოკლედ, L’homme-კაცის (ბრჭყალები მოვხსნათ!) არსებობის პირობა ნებაა, ძალაუფლების ნება.
ამ მხრივ ჩვენ წინაშეა ძალაუფლების ნების მონუმენტი.
იკონიკური რეფერენტების საგანგებო კონოტაციის გარეშეც აშკარაა, რომ L’homme-კაცი დიონისური პერსონაჟია. L’homme-ზე „ამხედრებული“(sic.) „დიადი ჭაბუკი“ კი, თავისი კულტურული გენეტიკით, დიონისური მისტერიების გმირია.
L’homme* (ფრ.) – კაცი
აი, სამყაროს ნგრევა-შენების მეტამორფოზებით დაღარული სახე, რომელშიც ერთდროულად იკითხება ექსტატიურობაც, დრამატიზმიც, რომანტიკაცა და რაც მთავარია, „სასოწარკვეთის ოპტიმიზმი“.
L’homme-კაცი ზეადამიანიცაა და – პოსტადამიანიც…
მეტიც, ესაა საბჭოურ-ცხოველური ინიციაციის პროტაგონისტი, ტოტალიტარული „წმინდა მამა“ – სტალინი; უფრო ზუსტად, პროტოსტალინი.
მონუმენტის იკონოგრაფიული არქეტიპია შუა საუკუნეების ცნობილი ქართული ჭედური ტონდო „წმიდა მამაი ლომზე“.
მეორე მხრივ, ჩვენს წინაშეა სტალინის, როგორც „შინმოუსვლელის“ მონუმენტი.
მაგრამ რაღაა ეს ლომი?
ცხოველი?
ალბათ, არა!
ეს უფრო ორთოპედიული დანადგარია, რომელიც „დიად ჭაბუკს“ სჭირდება იმისთვის, რომ დროებით მაინც ამოვარდეს სოციალური ფრუსტრაციიდან.
და საერთოდ, ცხოველი ხშირად გამოდის ხოლმე „ყავარჯნის როლში“. თუნდაც, ტურგენევისეული გერასიმესთვისაც ხომ მუმუ ორთოპედიული დანადგარი უფროა, ვიდრე ჩვეულებრივი პირუტყვი – ძაღლი.
ამ გაგებით, მოქანდაკეს ძაღლზეც შეიძლებოდა შემოესვა თავისი L’homme-კაცი.
ასეა თუ ისე, „ლომზე კაცი“ აპრობირებული ხატია; რაც შეეხება „ლომ-ქალს“, უცებ რაც მახსენდება, ესაა ოტო ვაგნერისეული, „კაიზერ-ფრანც-იოზეფშტად-მუზეუმთან“ აღმართული მონუმენტი, სახელად „კულტურა“.
ახლა, მოდი, ვნახოთ (ვენახი – არა!), რა არის L’homme-კაცის (კინაღამ ძაღლზე რომ შემოვსვი) იკონემაში საკუთრივ, ზეკაცური და რა პაროლით მოქმედებს ეს არქეტიპი სიმბოლური პროგრამირების სისტემაში.
დავიწყოთ სულ ცოტა გარეგნული ნიშნებით:
ზეკაცის მსგავსად L’homme-კაციც „ნახევრად მხეცია, ნახევრად – ადამიანი“. ეს სფინქსური არსება თავის სტიქიურ ტემპერამენტს დიონისური სამყაროს ყველა მერიდიანზე ავლენს. თვით დიონისური სამყარო კი ძალის ნებათა დაპირისპირების პოლიგონია, სადაც იმარჯვებს ველური ვნებით აღსავსე რაინდი – „ქერა ბესტია“, რომელიც ქმნის რა საკუთარი პიროვნების კულტს, შარავანდედით იმოსავს თავის თავს.
საკუთარი თავის გაკულტება L’homme-კაც-ზეკაცის ტოტალიტარული ეთოსის განუყრელი თვისებაა.
მაგრამ როგორია ამ ეთოსის წინამძღვრები?
ზეკაცის მორალურ (თუ იმორალურ) პოსტულატებზე პასუხი გამოიყვანება საკითხის ამგვარი დასმიდან: რა არის ღირებულება, ანდა რა არის ღირებული?
ღირებულია ის, რაც არსებობის სიმტკიცეს განაპირობებს.
აქ თვითშენახვასა თუ თვითგადარჩენაზე კი არა, საკუთარი გავლენის სფეროს გაფართოებაზე, უფრო ზუსტად, სხვათა ნების დაძლევაზეა ლაპარაკი.
ამ კონტექსტში, ძალის ნება თვითშენახვა-თვითგადარჩენის ინსტინქტს კი არ თრგუნავს, უბრალოდ, „დღის წესრიგიდან“ ხსნის.
აი, ამ გზით შემოდის ყოფიერების ასპარეზზე ტიპი ძალის ნებით აღტყინებული ზეკაცისა, რომელიც პრინციპული ანტიპოდია ქცევის პასიონარობით აღბეჭდილი ფაუსტური ტიპისა.
სხვათა შორის, ზეკაცი (თუ L’homme-კაცი) გარკვეული გაგებით, ფაუსტური პარადიგმაცაა, ოღონდ, ფაუსტის კომპლექსი კონსტიტუციაში დგინდება, ზეკაცისა კი – ნებელობაში.
ანტიქრისტეს მონუმენტი?!
L’homme-კაცი, გარკვეულწილად, ანტიქრისტიანული მონუმენტია; პროტაგონისტი კი – ანტიქრისტე (ბიჭოს?!).
და ამას ვერაფერს „შველის“ ჯვარზე შემოხვეული ვაზის სიმულაკრი.
ზეკაცის, როგორც „ბატონთა“ მორალის სუბიექტის იმორალისტური იდეები არა პირდაპირი, არამედ კონტრფორმის მნიშვნელობით უნდა იქნას აღქმული და გაგებული (თორემ არტეფაქტზე წასწრებული ავტორი დაჭერას თუ არა, ანათემას მაინც ვერ ასცდებოდა).
დიახ, ზეკაცის ყველა ნეგატიური იპოსტასი, სულ ახლახან რომ „უდანაშაულო მონუმენტს“ მივაწერე, მხოლოდ და მხოლოდ ყალიბებია, საიდანაც საპირისპირო იდეები უნდა ჩამოიხსნას; ნეგატივებია, საიდანაც პოზიტიური სურათი უნდა აღიბეჭდოს (რა კარგია, არა?!).
მოკლედ, იმორალიზმში მორალური კონტრფორმის „აღმოჩენის“ შემდეგ შეიძლება გახდეს სარწმუნო L’homme-კაცის პათოსის გამართლება.
თუ გახსოვთ, წეღან L’homme-კაცი სფინქსურ არსებად მოვიხსენიე.
სფინქსურობის გენეტიკა პოლიტიკურ სარჩულსაც გულისხმობს; ადამიანსა და ცხოველთა მეფის სიმბიოზში აპრიორი იგულისხმება სამყაროზე ბატონობის იდეა. ოღონდ, საკითხავია, ამ რუბრიკაში რომელ მორალურ და თუგინდ იდეოლოგიურ დოქტრინას იგულისხმებს კაცი (თუ L’homme-კაცი?).
ერთი რომაელი მწერალი იყო – ელიანე;
მის ერთ მინიატიურაში ვკითხულობთ: ღორი მიკარებისას კივილს იწყებს; იცის, რომ არც რძე აქვს და არც – მატყლი… ხვდება, რომ ხორცითაა მხოლოდ და მხოლოდ საინტერესო; ამიტომ გრძნობს მყისიერად საფრთხეს.. იცის, რისთვის სჭირდება ადამიანს…
ასევე იქცევიან ტირანები, მუდამ ეჭვით რომ არიან აღსავსენი და ყველაფერს უფრთხიან – იციან, რომ ღორის მსგავსად, ნებისმიერს უნდა დაუთმონ თავისი სიცოცხლე.
ქვეტექსტი საცნაურია: ტირანია ღორობაა;
არანაკლებ სახიერია მისი ემბლემატიკა – ღორკაცი.
ღორკაცი ტერაქტების ლუკმაა. აქედან ჩნდება ახალი მონუმენტის „სცენარიც“ – ღორკაცი.
თუმცა, ახლა ღორკაცი კარგად იყოს და ისევ L’homme-კაცს დავუბრუნდეთ.
მას ორი გენერალიზებადი (ანუ, ადამიანურად რომ ვთქვათ, უმთავრესი) იდეა ასულდგმულებს: ზეადამიანის იდეა; თავისუფლების იდეა.
პარადოქსია, მაგრამ ფაქტია:
ადამიანს არ სურს, იყოს ზეადამიანი;
ადამიანს არ სურს, იყოს თავისუფალი.
ზეადამიანობა თავისუფლებას ნიშნავს; უფრო ზუსტად, პასუხისმგებლობას საკუთარი თავისუფლების წინაშე.
წინააღმდეგ შემთხვევაში, თავისუფლებაზე პასუხი მთლიანად მოეთხოვება ღმერთს, სოციუმს, ანდა სულაც, სხვა ადამიანებს.
ამ კონტექსტში, თავისუფლება ნეგატიური კატეგორიაა სულ ცოტა იმის გამო, რომ თავის თავში მოიცავს არარას. ეს უკანასკნელი კი შენიღბულია იმ ღირებულებებით, რომელთა წინაშეც პირველად „ჯვარცმულმა დიონისომ“ (როგორც კ. გამსახურდიამ უწოდა ნიცშეს) შემართა ხელი.
თავისუფლება მოძრაობაა, წინსწრაფვაა…
თავად მოძრაობა თავისუფალი არსებობის ფორმაა; და ეს იმ დროს, როცა ადამიანი მოწოდებით უძრაობისკენაა მიდრეკილი.
ამ რაკურსით კი კულტურის ისტორია უძრაობისკენ მოძრაობაა; და იქნებ, ამიტომაც არ ნებავს ადამიანს ღირებულებათა გადაფასება, რათა არ გამოფხიზლდეს უძრაობის ნირვანიდან.
ადამიანის საქციელის არქიტექტონიკა ასე ემყარება თავისუფლებას;
ოღონდ, რის თავისუფლებას?
უძრაობისას!
აქედან უკვე ერთი ნაბიჯია ფროიდისეულ კონცეფციამდე (თავის ოპუსში „სიამოვნების პრინციპის მიღმა“ რომ განავითარა). ადამიანის ენერგიის ყოველი გამოვლინება სიკვდილისაკენ ლტოლვააო – ამბობს ციურიხელი „მოგვი“.
არც მეტი და არც ნაკლები…
და იქნებ, სიცოცხლე მართლაც მატერიის ბუნებრივი წონასწორობის დარღვევაა?!
„ვის უხმობს ზარი?!“
ამ ტექსტის ავტორი ხრუშჩოვისეული „ოტტეპელის“ ერთ გადამთბარ დღეს დაიბადა, თუმცა, ბრეჟნევის „ხელში გაიზარდა“. ამიტომაც აქვს ერთგვარი პიეტეტი ბრეჟნევისდროინდელი ქანდაკებისადმი, ფლუგერის პრინციპით რომ კონსტრუირდებოდა და პოლიტიკური ქარის ცვალებადობას აღნიშნავდა.
პარადოქსული ისაა, რომ ეს ქანდაკება-ფლუგერები სინამდვილეში არ მოძრაობენ და მხოლოდ ერთ მიმართულებას მიანიშნებენ, რაც, იქნებ, იმის ნიშანიც იყოს, რომ პოლიტიკური ქარი მაინც უცვლელია, პარტიის კურსი კი – სტაბილური. ნამდვილი ქანდაკება-ფლუგერის დადგმა, თანაც მოსკოვში, ზურაშამ (ასე უძახდა ამაშუკელი წერეთელს!) პეტრე დიდის კოლოსის სახით მოახერხა (sic).
„ცოდნის ზარი“ მაინც ერთგვარი პოლიტიკური მონუმენტ-ფლუგერის ნიმუშია. მისი პროტაგონისტიც L’homme-კაცია; ოღონდ, ლომზე კი არ ზის, ცაშია გამოკიდებული.
„ცოდნას მოწყურებული ყმაწვილის“ (რა ოსტატურად გვატყუებდნენ!) კულტუროლოგიური პირველსახე ფაუსტისა და ზარატრუსტრას პარადიგმათა მიჯნაზე მინდა დავიგულო.
ორივე სიმაღლისაკენ სწრაფვის სიმბოლოა; ოღონდ იმ განსხვავებით, რომ ფაუსტი ადამიანის ამაღლებას გულისხმობს, ზარატუსტრა კი – ადამიანზე ამაღლებას.
ფაუსტური იდეალების სიმაღლიდან ადამიანური უმწეობის ექსისტენციალური სიღრმისაკენ.
აი, პარაბოლა, რომელსაც შიშის კონტექსტი დაჰკრავს;
შიში არა სიმაღლის, არამედ სიღრმის გამო…
სხვათა შორის, პლასტიკური ფორმის სივრცული ორგანიზაციის თვალსაზრისითაც ყმაწვილის ფიგურა ისეა დისლოცირებული, რომ ერთდროულად მოიცავს როგორც ამაღლების, ისევე ვარდნის მოტივაციებს. თუმცა პროფანული რეცეფციით ჩამომხრჩვალ ბავშვსაც მოაგონებთ ზოგიერთებს.
რომელიღაც სკოლის მასწავლებელს ბავშვები წაუყვანია „დედა-ენის ბაღში“ და ერთ ონავარ მოწაფეს დამუქრებია – წესიერად მოიქეცი, თორემ ამ ბავშვივით ჩამოგახრჩობენო.
აი, ასეთი იყო ქართველი საბჭოთა მასწავლებლის ესთეტიკური მომზადების დონე!
მე კი ვადასტურებ: ყმაწვილი ჩამომხრჩვალი კი არაა, ხელები აქვს ზემოთ აპყრობილი.
ზარატუსტრას ჟესტიც ასეთივეა ნიცშეს ტექსტში: მასაც ზემოთ აქვს ხელები აპყრობილი, ოღონდ – ვარდნის დროს.
ვარდნაში – ანუ დაცემაში – ამაღლება იგულისხმება (რა ყველაფერი „იგულისხმება“?!).
მოკლედ, დაწყვილდნენ: სიმაღლე-სიღრმე, ამაღლება-ვარდნა, მწვერვალი-უფსკრული; და ბოლოს, ცოდნა-უცოდინარობა.
ცოდნის სამყაროსკენ სწრაფვა უყოყმანოდ გასაზიარებელი მრწამსია, თუმცა, მხოლოდ ერთი შეხედვით…
არანაკლებ საგულისხმოა ამ ცოდნის თავისთავად მნიშვნელობაში დაეჭვების საკითხი. აქ უკვე ადამიანის ცოდნის პერმანენტულ შეზღუდულობაზეა ლაპარაკი.
ამ სააზროვნო სიტუაციას გამოხატავს სიბრძნის ქვის მეტაფორა:
რაც უფრო მაღლა აისვრი, მით უფრო გამეტებით ეცემა ძირს.
რაც უფრო მაღლა მიიწევს აზრი, მით უფრო დაბლა ეცემა ცოდნა-არცოდნის შეფარდების მნიშვნელი.
„- ჰოი, ზარატუსტრავ, კლდეო სიბრძნისა, კლდეო შურდულისა, ვარსკვლავთა მმუსრავო. შენ მაღლა აფრინდი, მაგრამ, ყოველი ასროლილი ქვა ძირს ეცემა. შენ მაღლა აისროლე, მაგრამ ის შენვე დაგეცემა“.
აი, მარადიული წრებრუნვის ულმობელი კანონი.
ძალიან კი შევტოპე „ცოდნის ზარის“ დეკონსტრუქციაში, მაგრამ სხვა გზა არა მაქვს – უნდა განვაგრძო თუნდაც ასეთი ტექსტით:
„ცოდნის ზარის იდეაში ჩვენ (ვინ „ჩვენ?“) უნდა დავინახოთ არა დეკლარაციული განცხადება ცოდნისაკენ სწრაფვის აუცილებლობაზე, არამედ განცხადების იმგვარი სახეობა, რომელიც მაშინათვე გადადის მიზნისკენ მისაღწევი საშუალების ძიებაზე“ (მგონი, კარგია!)… ეს მიზანი კი უზენაესი ადამიანია. ფაუსტურად სრულქმნილი ადამიანის ძიებაა სრული და ჭეშმარიტი ცოდნა; იმგვარი „სიბრძნე, ელვას რომ შობს“.
ამგვარი ცოდნის ძიების უზენაესი სივრცობრივი ინსტანცია ფოლიანტია.
ფოლიანტი ლოგოსია, ანუ უზენაესი იდეა, სიბრძნე, ჭეშმარიტება…
კომპოზიციის კულტურულოგიური ხაზი სწორედ აქ გადაიკვეთება.
რა მოხდა, რაშია საქმე?
რაში და, პლატონური ტრადიციით, ზემოხსენებულ „ჭეშმარიტებას“ ოდენ წმინდა ჭვრეტით მიეახლება ადამიანი (როგორი სტილია?!). შემდეგ: შემეცნების მიზნად ცხადდება უზენაესი სიკეთე, უზენაესი მშვენიერება და უზენაესი არსებობა, ანუ – ღმერთი.
ამ კონტექსტში „სიბრძნე“ ემიჯნება ლოგოსს – სიტყვას, საზრისს, ანუ მედიატორს ტრანსცენდენტურ უნივერსსა და ქვე-ყანას შორის.
მგონი, დამავიწყდა, რომ დედა-ენის ყმაწვილის (რამოდენა გაზრდილა!) თვითშემეცნების მიზანი ზეადამიანურია (იაკობ გოგებაშვილიც ნიცშეანელი ხომ არ იყო?). ეს „ზეადამიანი“ კი ღვთაების საპირისპირო ცნებაა.
საკუთარ თავშია იგი სრული და არა – ღმერთში.
კიდევ ერთხელ გავიმეორებ (გამეორება ხომ ცოდნის დედაა):
ყმაწვილი დაძლეული ადამიანობისა და ზეადამიანობის სიმბოლოა. ადამიანობის დაძლევა საკუთარი თავის დაძლევას უდრის. „ადამიანის მიღმა ყურება“, „საკუთარი თავის იქით ყოფნა“ სხვა კი არაფერია?!
ოღონდაც, ჩვენივე მიწიერი თავები სირაქლემებივით ზეციურ ქვიშაში კი არ უნდა ჩავრგოთ, პირიქით, მაღლა დავიჭიროთ…
აი, როგორ უნდა გავიკაფოთ გზა საკუთარი თავისაკენ და არა – ღმერთისაკენ.
ეს „გზა ხსნისა“ (რომელიც მეც მერგო, „მე უბედურსა“) სავსებით ადამიანურია, „ადამიანური, ერთობ ადამიანური“…
ინტერლუდია
ერთხელ საყოველთაოდ ცნობილ ერნსტ ნეიზვესტნის უშიშროების ერთი გენერლისთვის უკითხავს:
„Вы каждый день ходите мимо памятника Дзержинскому. В какой руке у него фуражка?“
გენერალი (ჩვეულებისამებრ) ღრმად ჩაფიქრებულა, მაგრამ პასუხი მაინც ვერ გაუცია.
ახლა, მეორე შეკითხვა:
„А как сидит Медный всадник?“
გახარებულ გენერალს მომენტალურად მიუღია ფალკონესეული პეტრეს პოზა („ოლოლო, შენ, გამოიცან!“).
ცოტა ხნის შემდეგ „ფელიქსის შთამომავალს“ მოუხმია თავისი ქვეშევრდომები და ანალოგიური „ეგზამენი“ ჩაუტარებია მათთვის.
როგორც მოსალოდნელი იყო, მათგანაც გაურკვეველი პასუხი მიუღია.
ეს იყო და, გენერალს ვრცელი „ნატაცია“ წაუკითხავს, თუ რატომ უნდა იყოს ჩეკისტი ყურადღებიანი, როგორ უნდა ჰქონდეს „თვალნი ქორებულ მხედველნი“ და ა.შ. და ა.შ.
მადლობა ღმერთს, მონუმენტები მხოლოდ ჩეკისტებისთვის არ იდგმებოდა.
ერთი კია: ბევრი პოლიტიკური მონუმენტი ჩვენში ჩეკისტების თვალის ასახვევად იდგმებოდა მართლა; საბჭოთა კავშირში კი ყველა ადამიანი ვირტუალური ჩეკისტი იყო – უამრავი ეკვილიბრისტული სიმულაკრით „ირთვებოდა“.
ასეთი სამულაკრებით დამშვენდა ჩემ მიერ დეკონსტრუირებული დიპტიქიც.
მგონი, ეს „შეშლილი ტექსტი“, როგორც იოანე პეტრიწი იტყოდა, ერთ მიდმოგონებასაც დაიტევს:
ძერჟინსკის იმ საბედისწერო ქანდაკებას უკანასკნელი და უხსოვარი დროინდელი მოსკოვური „ვიზიტისას“ „შევხვდი“ თუ გადავეყარე… „ЦДX“-ს ეზოში გაშენებულ „დამხობილ ქანდაკებათა პარკში“ იყო ისიც „ჩაწოლილი“. 1991 წლის პუტჩის შემდეგ სხვა „თანამოძმეებთან“ ერთად „დააპატიმრეს“ ისიც…
და გამახსენდა კომარ&მელამიდის ცნობილი კონცეპტუალისტურ-სოცარტისტული პროექტი: ძერჟინსკისა და ძმათა მისთა ძეგლებისთვის რომ უნდა „მიექსიათ“ ახალი დროის ის პოლიტიკოსები, მათ „დამაქცევრად“ რომ იქცნენ.
ჯერ-ჯერობით ამ მშვენიერ პარკს წერეთლისეული პეტრე დიდის მონუმენტი უთვალთვალებს; იმ დროს ვფიქრობდი, ეს „თვალთვალი“ ერთგვარი გარანტიც კი იყო იმისა, რომ რუსული „იდოლოფიბიური“ დისკურსის ცენტრალური ურჩხული არავის და არასოდეს დაანებებდა ამ დამსხვრეული კერპების ფეხზე წამოდგომის უფლებას.
ვაი, რომ შევცდი…
დღევანდელი რუსეთი ამის დასტურია…
ესეც „დიდი ზურაბისა“ და დიდი რუსეთის ხელის უფლება!!!
„ხელახლა, თავიდან!“
როგორც აწ უკვე განსვენებული ერთი ჩვენი ლითონმქანდაკებელი იტყოდა – „ნიცშემა თქო: „თუ გითქვამთ ოდესმე ხელახლაო?“
ამ „ხელახლათია“ მოტივირებული ჩემ მიერ გახედნილი L’homme-კაცის ტემპორალური ვალენტობა – „მარადიული დაბრუნება“.
ამქვეყნად ყველაფერი მეორდება; მეორდება დროის კლასიკური კონცეფციაც – გზა უკან; ანუ წარსული და გზა წინ, ანუ მომავალი, აწმყოში რომ შეიყრებიან – უკან დაბრუნების, როგორც მარადიული და გარდაუვალი პროცესის ლოგიკას ემორჩილება.
ამ რაკურსიდან მოჩანს გზა, საიდანაც მენომეოტური ქრონოტოპის ახალი ჰორიზონტი ილანდება…
ამ ქრონოტოპის გზას ადგას სწორედ მოხეტიალე გმირი, როგორც გაბრიელ მარსელისეული „homo viator“… „დიადი ჭაბუკი“ შინ ბრუნდება.
ანუ, ეს, ფაქტობრივად, სტალინის ძეგლია…
უსახელო ძეგლი და მშობლიური პროვინციული ქალაქი უნდა გახდეს მისი უკანასკნელი ნავსაყუდელი.
თითქოს, თავად დრო ჩერდება; საათები და ქრონომეტრები კარგავენ ადამიანებზე ბატონობის უფლებას;
და ფოლკნერისამებრ: „როცა საათი ჩერდება, მაშინ იწყებს დრო სიცოცხლეს”.
სწორედ აქ დგება მოძრავი დროის „ჰორიზონტალისა“ და „ვერტიკალური“ სივრცის ორგანიზებულობის, არქიტექტონიკულობისა და გონივრულობის სინთეზის საკითხი.
ლაპარაკია ჰორიზონტალისა და ვერტიკალის წონასწორობაზე, ანუ ე.წ. „სამყაროს კოსმიური ღერძის“ პრინციპზე.
წარმოდგენა „სამყაროს კოსმიურ ღერძზე“ გულისხმობს იდეალურ მიმართებას ადამიანსა და ისტორიას, შემოქმედსა და შემოქმედებას, წუთსა და მარადისობას, ფაქტსა და მოვლენას, სიკვდილსა და უკვდავებას შორის. რელაციათა ამ კომპლექსს ძალაუნებურად გადავყავართ „სამყაროთმოწყობის“ მითოპოეტური წარმოდგენების სფეროში.
ჩემ მიერ „ოკუპირებულ“ დიპტიქში ხსენებულ მითოპოეტიკას ეხმიანება კომპოზიციური გრაფიკი და ის სიმბოლოლოგიური შინაარსი, რომელსაც ამ კომპოზიციებში იძენს მხატვრული დრო-სივრცის ჰორიზონტალი და ვერტიკალი.
საუკუნეთა მანძილზე ამგვარი დისლოკაცია განსაზღვრავდა სხვადასხვა ეპოქის ქრონოტოპოლოგიურ სტრატეგიებს.
ასე მაგალითად, შუა საუკუნეები სამყაროს ვერტიკალურ მოდელზეა ორიენტირებული; რენესანსში კი ადამიანის არსებობა ჰორიზონტალური მოძრაობის სიბრტყეზე გადაეწყობა.
ბაროკოა ის ეპოქა, რომელიც ცდილობს, გააერთიანოს ხანიერების ჰორიზონტალი და მარადიულობის ვერტიკალი.
აქ დავამუხრუჭებ ჩემს „ზეკაცურ ვნებებს“… ყველასთვის ასე სჯობს…
იხილეთ გაგრძელება
